Συνομιλώντας για την σχέση Εσωτερισμού,Τέχνης κ Φιλοσοφίας
Πριν λίγα χρόνια όταν κυκλοφόρησε η εκπληκτική εργασία του Neil Matheson, Surrealism and the Gothic Castles of the Interior, Routledge, διαπιστώσαμε με χαρά πόσο σημαντική ήταν για την διαμόρφωση μιας απο τις κορυφαίες πρωτοπορίες της Τέχνης η Γοτθική, Μεσαιωνική και Ιπποτική λογοτεχνική παράδοση. Θεωρούμε ειδικότερα για τον Σουρρεαλισμό πως η μονομερής ταύτιση του με μια Υπερ-Φρουδική αισθητική και λογοτεχνική του εκδοχή υποτίμησε την τεράστια πνευματική και φιλοσοφική του καινοτομία να εισάγει προ-μοντέρνες αφηγήσεις, συμβολισμούς και μορφές στην αυγή του μοντερνισμού. Στο έργο του Neil Matheson που αναφέρουμε πιο πάνω, αποδεικνύεται η ανεπανάληπτη απόδοση της μορφής του Καταραμένου, Περιπλανώμενου ατόμου της νεωτερικής πόλης ως μιας νέας μορφής Ιπποτισμού που ελοχεύει μέσα στην Έρημη Γη του Καπιταλιστικού κόσμου.
Είναι πολλοί διεθνώς που έχουν αναλύσει και αναφερθεί στις ιδιαίτερες σχέσεις του κινήματος αυτού με τον Εσωτερισμό, ειδικά του Αντρέ Μπρετόν. Κάνουμε αυτή την μικρή αναφορά για να πούμε πως για εμάς κάθε πνευματικό πεδίο σχετίζεται με την Τέχνη, την Σκέψη και την Επιστήμη δομικά, οργανικά.Η μεθοδική σύνθεση δυναμικών που πηγάζουν από την αλληλεπίδραση κάθε γνωστικού πεδίου είναι το μεγάλο αίνιγμα και πρόκληση της εποχής μας. Να μπορούμε να δημιουργήσουμε ελεύθερα αξιοποιώντας τις μεγάλες πνευματικές συγκλίσεις.
Από αυτή την άποψη, όπως και σε όλη την Ευρώπη, θεωρούμε το πεδίο του Εσωτερισμού επιστημονικό πεδίο που αναγνωρίζεται από τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια του πλανήτη, υποστηρίζεται από κορυφαία Ερευνητικά Ιδρύματα και αποτελεί σταθερή αναφορά για την αναγνώριση της εξέλιξης των Επιστημών και των Τεχνών στον Δυτικό και στον Ανατολικό κόσμο. Αυτό μας αρκεί ώστε να βρίσκει μαζί με κάθε άλλο πεδίο γνώσης το χώρο του μέσα στο “Θραύσμα”. Για αυτό το λόγο, ξεκινάμε συνομιλώντας με τον κ. Δημήτριο Πολυχρόνη, τον σημαντικότερο Έλληνα μεταφραστή και συγγραφέα σχετικά με την Ευρωπαϊκή Εσωτερική Γραμματεία.
Για περισσότερο από δυο δεκαετίες έχει μεταφράσει και συγγράψει ένα μεγάλο αριθμό έργων, προσφέροντας την δυνατότητα στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό να έρθει σε επαφή με μία τεράστια πνευματική κληρονομιά. Ενδεικτικά έργα αυτής της προσπάθειας είναι: “Το μυστικό της Φιλοσοφικής Λίθου” (4 τόμοι), ”Στον Ναό της Καρδιάς¨”, ”Συμβολική Ερμηνεία της Αποκαλύψεως του Ιωάννη”, ”Θεουργία”, ”Ο Νόμος Άνθρωπος”, ”Εισαγωγή στην Διδασκαλία του Ιάκωβου Μπαίμε”, ”Το Μυστικό της Ιπποσύνης΄΄.
Θ. Αρχικά θα θέλαμε να μας πείτε ποιες πνευματικές και φιλοσοφικές διαδρομές σας οδήγησαν στην επιλογή της αφοσίωσης σας στην Ευρωπαϊκή εσωτερική μυητική παράδοση.
ΔΠ.Τα πρώτα μου ερεθίσματά μου ήσαν εξ ανατολών: συγκεκριμένα, η Γιόγκα του Βιβεκανάντα και η Αυτοβιογραφία ενός Γιόγκι του Παραμχάνσα Γιογκανάντα. Αλλά βαθμηδόν με κέρδισε η Ευρώπη, ἀφ’ ενός λόγω της πλούσιας παροχής «τεχνογνωσίας» και «υλικού», αφ’ ετέρου λόγω ιδιοσυγκρασίας.
Θ. Στο έργο σας περίοπτη θέση κρατά η προβολή του Μαρτινισμού σε όλες τις εκδοχές του. Πείτε μας αναλυτικά γιατί θεωρείτε καθοριστικής σημασίας την συγκεκριμένη πνευματική παράδοση;
ΔΠ.Τον εσωτερισμό τον αντιλαμβάνομαι ως «εφηρμοσμένη οντολογία». Η λέξη «εφηρμοσμένη» μάς δηλώνει την αποτελεσματικότητα. Ἡ λέξη «οντολογία» μάς δηλώνει την πνευματική εκπλήρωση. Ο εσωτεριστής λοιπόν οφείλει να είναι αποτελεσματικός στην πνευματική οδό του. Οφείλει να πραγματοποιεί τα βήματά του με ρεαλισμό. Ο Μαρτινισμός παρέχει αυτήν την δυνατότητα. Δεν θέλω να αναφερθώ σε άλλες οδούς, αλλά ο Μαρτινισμός, εάν κάποιος τον πορευθεί τηρώντας τούς κανόνες του, είναι αποτελεσματικός. Είναι όχημα που σε οδηγεί κάπου. Και ~ ας μου επιτραπεί η έκφραση ~ «είναι πολύ φιλικός προς τον χρήστη»!
Θ. Μας ενδιαφέρει να προβάλουμε στο νέο και σύγχρονο αναγνώστη την σχέση της ιστορίας της φιλοσοφίας και της τέχνης με την Εσωτερική παράδοση. Θέλετε να μας δώσετε κάποια ενδεικτικά παραδείγματα που αυτά τα πεδία αλληλεπιδρούν;
Πλείστα είναι τα παραδείγματα όπου ο Εσωτερισμός επηρέασε άλλες εκφάνσεις του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Λίαν επιγραμματικώς ας αναφέρουμε τα εξής: Στην ποίηση, η Θεία Κωμωδία τού Δάντη αποτελει πλήρη μυσταγωγική διδασκαλία, τα δε Έπη που εμπνέονται από την Ιπποσύνη ομοίως προβάλλουν μυητικά ιδεώδη. Στην λογοτεχνία, η Σεραφίτα του Μπαλζάκ περιέχει σύνοψη της φιλοσοφίας του Μαρτινισμού. Στην φιλοσοφία, ο Ιάκωβος Μπαίμε (ο πατέρας της ευρωπαϊκής θεοσοφίας) επηρέασε φιλοσόφους όπως ο Μπάαντερ, ο Σέλλινγκ, ο Φίχτε. Στην μουσική, γνωρίζουμε τις συνθέσεις τού Ερίκ Σατί, «Ροδοσταυρικές Κωδωνοκρουσίες». Στην ζωγραφική, η Μελαγχολία (Ι) τού Ντύρερ περιέχει το «μαγικό τετράγωνο» του Δία. Στην αρχιτεκτονική, οι καθεδρικοί ναοί γέμουν ερμητικών και αλχημικών συμβόλων. Και, βεβαίως, η ερμητική-αλχημική συμβολική θα μπορούσε να αποτελεί ιδιαίτερο κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης.
Θ. Με βάση το μεταφραστικό-θεωρητικό έργο σας, ως σήμερα ποια πιστεύετε ότι είναι η ανταπόκριση στην Ελλάδα στα ζητήματα που καταπιάνεστε σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη;
ΔΠ.Η Ελλάδα είναι μικρή χώρα, οπότε το αναγνωστικό κοινό που έχει ως ενδιαφέρον του τον εσωτερισμό είναι αναλογικώς μικρό. Αλλά πέραν αυτού, η Ελλάδα ~ η νεωτέρα Ελλάδα ~ δεν έχει παράδοση εσωτερισμού, όπως έχει επί παραδείγματι η Γαλλία με τον Μαρτινισμό, η Γερμανία με τον Ροδοσταυρισμό κλπ. Οπότε, αντιλαμβάνεσθε ότι στην πατρίδα μας υπάρχουν μεγαλύτερες δυσκολίες εν σχέσει με άλλες χώρες. Πάντως, οφείλω να ομολογήσω ότι το αναγνωστικό κοινό περιβάλλει το έργο μου με ενθουσιασμό και αγάπη. Αυτό το εισπράττω κάθε φορά που ανακοινώνω μία νέα έκδοση (είτε μετάφραση, είτε συγγραφή). Και αποτελεί για μένα απέραντη ηθική ικανοποίηση, για την οποίαν είμαι ευγνώμων.
Θ. Η βιωματική σας σχέση με την μυητική παράδοση σας επιτρέπει να βλέπετε κριτικά την θέση της στον μεταμοντέρνο κόσμο, τις αποτυχίες ή εμμονές της που χρίζουν άμεσης υπέρβασης;
ΔΠ.Ο παραδοσιακός Εσωτερισμός καθ’ εαυτόν δεν έχει εμμονές ή αποτυχίες. Εμμονές και αποτυχίες έχουν (συχνά) οι εσωτεριστές, όταν χάνουν από το βλέμμα τους τα τέσσερα θεμελιώδη σημεία που σηματοδοτούν την όποιαν πορεία του ανθρώπου: (α) τον στόχο, (β) τα μέσα, (γ) τον τρόπο και (δ) την μέθοδο, δηλαδή τα βήματα. Όταν αυτά τα τέσερα καθορίζονται με σαφήνεια και ρεαλισμό, είναι εύκολο να διακρίνει κάποιος πού βρίσκεται και ~ εάν χρειάζεται ~ να κάνει διορθωτικές κινήσεις. Όταν όμως είναι ασαφή ή απροσδιόριστα… τότε χάνεται ο μπούσουλας! Το πρόβλημα δηλαδή έγκειται στην εσφαλμένη ή ελαττωματική αντίληψη των εσωτεριστών περί του εσωτερισμού ή περί της οδού την οποίαν βαδίζουν (ή θεωρούν ότι βαδίζουν). Αυτή είναι η ταπεινή μου γνώμη.
Θ. Σε όλες τις τέχνες το τελευταίο καιρό διεθνώς υπάρχει μια έντονη αναζήτηση γύρω από ζητήματα ενός νέου Μεσαιωνισμού. Είναι ενδιαφέρον κάτι τέτοιο για μια νέα,πιο μοντέρνα αφήγηση των εσωτερικών ιπποτικών αξιών σε διάλογο με την ατομικότητα στον 21ο αιώνα ;
ΔΠ.Πολύ ενδιαφέρον αυτό το θέμα που θίγετε. Νομίζω ότι πρωτίστως αυτός ο νεο-μεσαιωνισμός που αναφέρετε αφορά στην αισθητική. Οι εσωτερικές ιπποτικές αξίες (οι οποίες αφορούν στην ιδέα της πνευματικής αποστολής) είναι μάλλον άγνωστες στο ευρύ κοινό. Μία τέτοια αναζωπύρωση των ιπποτικών αξιών θα έδινε νέον παλμό στην ψυχή και στην κοινωνία των ανθρώπων. Αλλά είμαι μάλλον απαισιόδοξος…
Θ. Ποια είναι τα επόμενα έργα που ετοιμάζετε και πως μπορεί κανείς να προμηθευτεί τα βιβλία που μεταφράζετε και συγγράφετε;
ΔΠ.Ετοιμάζω την «Ωρόρα ή Ανατέλλουσα Αυγή» του Μπαίμε. Επίσης, κάποια έργα τα οποία προβάλλουν και τεκμηριώνουν το πώς ήταν ο αρχέγονος Χριστιανισμός (κατ’ ἀντιδιαστολήν προς τον μεταγενέστερο, που γνωρίζουμε). Όλα τα βιβλία που συγγράφω και μεταφράζω τα διαθέτει σ’ όλην την Ελλάδα ο «Αναγνώστης», Πατησίων 25.
Θ. Ποια είναι τα κορυφαία έργα που δεν έχουν μεταφραστεί στην Ελλάδα κ ποια αυτά που εσείς θεωρείτε σημαντικά για την γνωριμία με τον Ευρωπαϊκό Εσωτερισμό;
ΔΠ.Πολλά είναι τα αξιόλογα έργα των οποίων η ύπαρξη είναι εντελώς άγνωστη στην Ελλάδα. Ιδίως έργα γραμμένα σε άλλες γλώσσες, πέραν της αγγλικής και της γαλλικής. Επί παραδείγματι τα έργα του Μπαίμε, πασίγνωστα στην Ευρώπη, και όχι μόνον στους κύκλους των εσωτεριστών, εδώ στην Ελλάδα είναι παντελώς άγνωστα.
Όντας επί πλήρη εικοσαετία στην οδό του Μαρτινισμού, τα βιβλία που συνηθίζω να προτείνω όποτε μου ζητείται, είναι τα έργα του Σαιν Μαρτέν. Ο λόγος του Σαιν Μαρτέν είναι βαθυστόχαστος, απαλός και εξυψωτικός. Ἐξ άλλου, δεν θα μπορούσα να προτείνω έργα που αφορούν σε άλλες οδούς, τις οποίες δεν έχω τεκμηριώσει εμπράκτως…
