Δημήτρης Αληθεινός, Δάφνη Αθανασοπούλου
Επιμέλεια:’Αλια Τσαγκάρη
Αρνάδος Τήνου, 22 Ιουλίου-15 Σεπτεμβρίου 2022
Οργάνωση της Euromare, υπό την αιγίδα των Φεστιβάλ Δήμου Τήνου-ΚΕΠΥΔΗΤ και Δήμου Τήνου. Με την υποστήριξη των Ballis Tinos και Estia Services.
Το “ΘΡΑΥΣΜΑ” συνεχίζοντας την προβολή έργων /projects Ελλήνων δημιουργών, έχει την τιμή να παρουσιάζει σήμερα ένα εκπληκτικό πρότζεκτ που έλαβε χώρα στην Τήνο το καλοκαίρι του 2022. Το “Κάθαρσις: Μία Εκστατική πορεία προς τη Δήλο”, αποτέλεσε μια κορυφαία συνεργασία των σπουδαίων Δημήτρη Αληθεινού και Δάφνης Αθανασοπούλου. Μια πνευματική αφιέρωση στην βαθιά σημασία της Κάθαρσης για την γη, τον χρόνο, τον μύθο και την ανθρώπινη τελετουργία. Μια υψηλής ποιότητας καλλιτεχνική πράξη, επιμελημένη με όλη την αγάπη και την φροντίδα που της αναλογούσε από την Art Curator Αλια Τσαγκάρη.
Ότι ακολουθεί είναι το πλήρες υλικό αυτής της μοναδικής δουλειάς, που μας παραχωρήθηκε για δημοσίευση από την Άλια Τσαγκάρη, στην οποία οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ. Η δική της επιμέλεια σε κάθε λεπτομέρεια και φυσικά οι κορυφαίες πράξεις-έργα των Δημήτρη Αληθεινού και της Δάφνης Αθανασοπούλου καθιστούν την παρούσα δημοσίευση μια ξεχωριστή στιγμή για το “ΘΡΑΥΣΜΑ”.
Η Κάθαρσις: Μία Εκστατική πορεία προς τη Δήλο αποτέλεσε ένα υβριδικό εγχείρημα σύγχρονης τέχνης που υλοποιήθηκε από 22 οΙουλίου έως 15 Σεπτεμβρίου 2022 στον Αρνάδο Τήνου. Η έκθεση αναπτύχθηκε σε δύο διακριτά σκέλη, τα οποία διασταυρώθηκαν στην ενστικτώδη άρθρωση μίας σύγχρονης «μυθολογίας καθάρσεως» με σκοπό την επανα-γοήτευση μίας από-γοητευμένης πραγματικότητας.
Υπό το εκτυφλωτικό αιγαιακό φως και τον εξιλεωτικό τηνιακό άνεμο, η τοποειδική πραγματοποίηση της 228ης Κατάκρυψης από τον καταξιωμένο καλλιτέχνη Δημήτρη Αληθεινό αποτέλεσε το πρώτο σκέλος της έκθεσης. Εντασσόμενη στις ευρέως γνωστές Κατακρύψεις, ένα εν εξελίξει έργο που ξεκίνησε το 1981 ως «κατάκρυψη μνήμης» και περιλαμβάνει ένα διεθνές δίκτυο 227 θέσεων, η Κατάκρυψη μίας εγκατάστασης μεγάλης κλίμακας στα χωμάτινα σπλάχνα του Αρνάδου συνιστά το κοσμικό ομόλογο των τελετουργικών προσφορών που προηγούνταν των αρχέγονων τελετών καθάρσεως.
Επωμιζόμενη τις συγκεκριμένες τοπικές συνθήκες της επιλεχθείσας θέσης, η γλυπτική επέμβαση στα σπλάχνα του Αρνάδου αναδύεται ως μία ιλιγγιώδης κάθοδος στα βάθη της αβύσσου, όπου η τελετουργική θυσία και η ιερή έκσταση, ο θάνατος και ο ερωτισμός συνυπάρχουν.
Απότοκο της βίαιης διάρρηξης της τηνιακής γης και της επακόλουθης εισαγωγής 300 φιαλών κόκκινου κρασιού, 2 ξύλινων κιβωτίων, 41 πήλινων δίσκων που φέρουν αποτυπωμένα αποσπάσματα του Ύμνου εις τον Απόλλωνα, και μίας υπερμεγέθους ημι-ανακλαστικής επιφάνειας φυσικού λίθου, η χαίνουσα τάφρος της Κατάκρυψης ενσαρκώνει τη δομική βιαιότητα του ερωτισμού και του θανάτου.
H κατακερματισμένη χθων (γη), η οποία εγκολπώνεται το αντικείμενο της κατάκρυψης – θυσίας, μετατρέπεται σε σημαίνον των γενεσιουργών και καταστρεπτικών δυνάμεων που διέπουν την τέχνη και την ζωή. Καθώς η εγκατάσταση βυθίζεται στο εσωτερικό της γης, υπερβαίνει την φθορά και θνητότητα του υλικού κόσμου και εισέρχεται σε μία απρόσιτη υπεραισθητή σφαίρα. Έτσι, διασαλεύει τα όρια μεταξύ αόρατου και ορατού, οξύνοντας τις τελετουργικές διαστάσεις της πραγματοποίησης ως τελετής μεσολάβησης μεταξύ του ανθρώπινου και του υπερβατικού.
Η επιλεχθείσα θέση, αντίκρυ του ιερού νησιού του Απόλλωνα, θεού του φωτός, εντείνει τα τελετουργικά στοιχεία. Από το άυλο φως στο καταχθόνιο σκότος, η Κατάκρυψη του έργου ενσαρκώνει την αρχέγονη πορεία από τον Ήλιο – Πατέρα – Φαλλό στη Γη – Μάνα – Μήτρα. Συγχρόνως, η βύθιση του έργου στο εσωτερικό της γης σηματοδοτεί την απομάκρυνση του από τον κόσμο των αισθητών πραγμάτων, τη θυσία του.
Πυροδοτώντας μία σειρά συσχετίσεων με σπονδές οίνου και θυσίες αίματος, η Κατάκρυψη στον Αρνάδο μετουσιώνεται μέσω της ανεξάρτητης και προσωπικής μεθόδου εργασίας του Δημήτρη Αληθεινού σε παλίμψηστο αρχέτυπων σημείων/σύμβολων μίας τελετουργικής διαδικασίας γραφής.
Επιπρόσθετα, η ενσωμάτωση εντός των κιβωτίων προσωπικών αντικειμένων, που οι θεατές θα προσφέρουν κατά τη διάρκεια της έκθεσης, υπογραμμίζει τις τελετουργικές διαστάσεις της, και επαναφέρει την αρχική της σύλληψης ως «κατάκρυψης μνήμης». Ειδικότερα, ως μία μορφή διάσωσης μνήμης προς χάριν των μελλοντικών γενεών, η 228η Κατάκρυψη επαναφέρει επιτακτικά το επίκαιρο αίτημα διατήρησης και συνέχισης της ζωής, εκφράζοντας συγχρόνως την αγωνία για τον κίνδυνο αφανισμού του ανθρώπινου είδους.
Σε αυτό το τελετουργικό σχήμα, η σπλαχνική ανατομική πλαστικότητα των αιματηρών κόκκινων επιφανειών της σειράς Εξαπλώσεις της Δάφνης Αθα (νασοπούλου) συμπληρώνει τον μυστηριακό χαρακτήρα της έκθεσης ως προπαρασκευαστικού σταδίου της καθάρσεως. Συνδυάζοντας ζωγραφική, φωτογραφία και τυπώματα, η σειρά επικεντρώνεται στην οπτική διερεύνηση των ανατομικών μικροδιαφοροποιήσεων ετερογενών επιφανειών, υφών, φυσικών στοιχείων και μερών του σώματος.
Μέσω της μακροφωτογραφικής απόδοσης ετερόκλητων αντικειμένων, οικειοποιείται συγκεκριμένες λεπτομέρειες, οι οποίες, διηνεκώς επαναλαμβανόμενες, παράγουν αφηρημένες συνθέσεις ακανόνιστων στοιχείων. Σταγόνες αδιάλυτου χρώματος και ρητίνες με υγρές υφές, συμπαγείς γομολάκες, Μυτιλίδες και Οστρεΐδες συνιστούν τα δομικά στοιχεία αιμορροουσών συνθέσεων μεγάλης κλίμακας.
Η ανατομική ακρίβεια σε συνδυασμό με τις οργανικές, υγρές υφές των συνθέσεων ενισχύουν τον συσχετισμό τους με τις τελετουργικές θυσίες αίματος που προηγούνταν της καθάρσεως.
Η έκθεση αφορμάται από τις μυστηριακές, ενστικτώδεις και χθόνιες πρακτικές εξαγνισμού που τελούνταν στο ιερό του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης στα Κιόνια Τήνου, προτού οι αρχαίοι ταξιδευτές μεταβούν στο ιερό νησί της Δήλου. Συνυφαίνοντας θεμελιώδεις μυθολογικές δομές και τελετουργικές πρακτικές με σύγχρονες εικαστικές προσεγγίσεις, η Κάθαρσις χαρτογραφεί την οργανική σχέση διάδρασης των δύο ιερών νησιών και ισχυρών θρησκευτικών κέντρων της αρχαιότητας, της Τήνου και της Δήλου.
Με το βλέμμα στραμμένο στην απεραντοσύνη του Αιγαίου και την ιερότητα της Δήλου, η έκθεση ως σύγχρονη κάθαρσις αποσκοπεί να καθάρει τα εξωτερικώς επιβεβλημένα «φίλτρα» που συσκοτίζουν τη στενή σχέση των δύο νησιών και να αναδείξει τη διαχρονικότητα του πρωταρχικού, αρχαϊκού και μυστηριακού παρελθόντος του νησιού σκιαγραφώντας μία εκστατική πορεία προς τη Δήλο.
Ο Δημήτρης Αληθεινός (1945) σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας από το 1968 ως το 1970. Το 1973 αποφοίτησε από την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ρώμης και το 1980 από την École Spéciale d’Architecture στο Παρίσι. Το έργο του περιλαμβάνει τη ζωγραφική, τον γραπτό λόγο, τις δράσεις, τις κατασκευές και τις εγκαταστάσεις, καθώς και τις επεμβάσεις στο περιβάλλον.
Η καλλιτεχνική του δραστηριότητα ξεκίνησε το 1972 με εκθέσεις στη «Αίθουσα Τέχνης Δεσμός», στο «Πνευματικό Κέντρο Ώρα» κι αλλού. Από το 1973 μέχρι το 1979 πραγματοποίησε μια σειρά από εικαστικές δράσεις στο αστικό τοπίο ευρωπαϊκών πόλεων και παρεμβάσεις σε δημόσια κτήρια με στόχο τη διάδοση της έννοιας της ζωγραφικής γλώσσας και την ενεργό συμμετοχή της τέχνης στον κοινωνικό χώρο. Το 1979 παρουσίασε στο πεζοδρόμιο της «Αίθουσας Τέχνης Δεσμός» το έργο «Εικαστική Δράση – Γραφή στον Χώρο», με το οποίο πρότεινε την έξοδο της τέχνης από τον καθιερωμένο εμπορικό χώρο και την άμεση επικοινωνία της με το κοινό.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 δημιούργησε τις ενότητες έργων «Baroxysme» και «Σημεία μέσα στους χρόνους». Το 1981, σε μια προσπάθεια συνειδητοποίησης των ανθρώπων για την αλλαγή του περιβάλλοντος, καθώς και τον κίνδυνο εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους εξαιτίας μιας πυρηνικής καταστροφής, ξεκινά τις «Κατακρύψεις» σε πολλά σημεία του πλανήτη, ενώ από το 1993, επεκτείνοντας ακόμα περισσότερο τον διαπολιτισμικό και διαχρονικό χαρακτήρα των αναζητήσεών του, αρχίζει τις «Συνεργασίες με Άλλους Πολιτισμούς», και τις «Προσφορές», συμμετέχοντας ενεργά στην καθημερινή και τη θρησκευτική ζωή διαφορετικών πολιτισμών.
Έχει παρουσιάσει έργα του σε πολυάριθμες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις διεθνώς (Μπιενάλε Νέων, Παρίσι, 1980, Μπιενάλε Σάο Πάολο, 1983, Μπιενάλε Κωνσταντινούπολης, 1989, Μπιενάλε Βενετίας, 1997, Μπιενάλε Καΐρου 1998) και σε μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης το 2013.
Το 2015 βραβεύτηκε από την AICA HELLAS για τη συμβολή του συνόλου του καλλιτεχνικού του έργου, στην ιστορία της ελληνικής τέχνης και το 2022 από την World Association of Visual Arts.
Το 2022 του απονεμήθηκε ο τίτλος του επίτιμου διδάκτορα από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Η Δάφνη Αθανασοπούλου σπούδασε γραφιστική στη Σχολή Βακαλό Art & Design College και συνέχισε τις σπουδές της σε μεταπτυχιακό επίπεδο στο School of Arts & Humanities του Royal College of Art στο Λονδίνο. Είναι κάτοχος Master of Arts με ειδίκευση στη μικτή τεχνική. Συνδυάζοντας ζωγραφική, φωτογραφία και τυπώματα, το έργο της επικεντρώνεται στην οπτική διερεύνηση των ανατομικών μικροδιαφοροποιήσεων ετερογενών επιφανειών, υφών, φυσικών στοιχείων και μερών του σώματος.
Μέσω της μακροφωτογραφικής απόδοσης ετερόκλητων αντικειμένων, οικειοποιείται συγκεκριμένες λεπτομέρειες, οι οποίες, διηνεκώς επαναλαμβανόμενες, παράγουν αφηρημένες συνθέσεις ακανόνιστων στοιχείων. Μεγεθυμένες εικόνες ανθών εμφανίζονται ως ανατομικά μέρη, σταγόνες αδιάλυτου χρώματος μεταμορφώνονται σε στάλες αίματος, κορμοί δένδρων μετατρέπονται σε χαίνουσες πληγές. Η γλυπτική πληθωρικότητα των συσσωματωμάτων επαναλαμβανόμενων μικρολεπτομερειών πυροδοτεί μία φαντασμαγορία αισθητηριακών ερεθισμάτων.
Η εκθεσιακή δραστηριότητα της Δάφνης Αθά ξεκίνησε το 2017 με τη συμμετοχή της στην ομαδική έκθεση του School of Visual Arts της Νέας Υόρκης (Θερινή Καλλιτεχνική Φιλοξενία). Έκτοτε έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στο Λονδίνο (“What a Relief!”, CGP, “HIX Award”, HIX Art), την Αθήνα (“Eaux D’ Artifice”, IFAC Athina), και το Βερολίνο (“Blurred Eagerness” και “Lost Words”, DNA Berlin).
Η Άλια Τσαγκάρη (γεν.1996) σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και συνέχισε τις σπουδές της σε μεταπτυχιακό επίπεδο στο Courtauld Institute of Art στο Λονδίνο. Είναι κάτοχος ΜΑ με ειδίκευση στη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη και τη μεταμοντερνική ερμηνεία του μοντερνισμού. Έχει εργασθεί ως ιστορικός τέχνης, επιστημονική σύμβουλος, και επιμελήτρια.
Εργάζεται, επίσης, ως βοηθός διαχειριστή έργου στο οργανωτικό και διαχειριστικό σκέλος του ανοίγματος του Μουσείου Γαΐτη – Σίμωσι στην Ίο. Έχει ασχοληθεί συστηματικά με τη συγγραφή δοκιμίων που έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό Courtauldian. Το 2021 και το 2022, επιμελήθηκε τις πρώτες της σημαντικές ομαδικές εκθέσεις γνωστών Ελλήνων καλλιτεχνών στο νησί της Τήνου (Η Συμβολική της Αντίστασης και Κάθαρσις: Μία Εκστατική πορεία προς τη Δήλο).
Τον Οκτώβριο του 2022, σε συνεργασία με τον Lee Wells, επιμελήθηκε την ομαδική έκθεση The October Show (IFAC Athina) με συμμετοχή 45 εκ των σημαντικοτέρων Ελλήνων καλλιτεχνών. Έχει συμμετάσχει σε διεπιστημονικά και ιστορικά συνέδρια τέχνης, όπως το CHASE Feminist Network Sharing Research & Practice Conference (Λονδίνο, 2020) και το Συνέδριο Νέων Ερευνητών Ιστορίας της Τέχνης: Νέες τάσεις και προσεγγίσεις στην ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα (Ιωάννινα, 2022).
Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν: ιστορία των αισθητικών θεωριών, διεθνής σουρεαλισμός, ενδοσυνδέσεις του σουρεαλισμού με τις σύγχρονές του εξελίξεις στην αρχαιολογία, την ψυχανάλυση, τις εθνογραφικές και ανθρωπολογικές μελέτες, και μεταμοντερνική κριτική στα κινήματα του μοντερνισμού.
